دانش ادبی، دستور زبان و قالب شعر:

دانش ادبی

لحن و آهنگ

وزش باد، حرکت آب در رودخانه، به هم خوردن برگِ درختان در باد، ریزش آب از کوهساران، صدای سم اسبان، حرکت قطار، تیک تاک ساعت و ... هر کدام صدا و آهنگِ ویژه ای را به ذهن می آورد.

من و شما به هنگام خواندن نوشته ها در مکان ها و موقعیّت های مختلف، حالت خودمان و لحن صدایمان را با آن مکان و موقعیت می کنیم.

اگر بخواهیم متن تبریک را خطاب به کسی که موفقیتی به دست آورده، بخوانیم، چه می کنیم؟

اگر بخواهیم متن تسلیت را خطاب به کسی که به سوگی دچار شده، بخوانیم، چه می کنیم؟

لحن ها انواعی دارند که در این جا به سه مورد آنها اشاره می شود:

1- لحن ستایشی:

این لحن بیشتر مربوط می شود به شعرهایی که درباره ی ستایش پروردگار بزرگ است؛ مانند: شعر «ای همه هستی زتو پیدا شده» از نظامی

٢- لحن حماسی:

این شعرها بیشتر در وصف دلاوری ها و پهلوانی هاست که بسیار استوار و محکم سروده می شود؛ مانند شاهنامه ی فردوسی

٣- لحن وطنی:

این شعرها درباره ی وصف وطن است و در آن از احساسات وطنی بهره گرفته می شود؛ مانند شعر «هنوزم ز خردی به خاطر در است» از علی اکبر دهخدا.

دستور زبان

لحن جمله ها از لحاظ کاربرد دستوری

1- جمله ی خبری:

جمله ای که یک خبر را بیان می کند؛ مانند: «خاک ضعیف از تو توانا شده»

پایان جمله ی خبری، نقطه (.) است.

2۔ جمله ی پرسشی:

جمله ای است که درباره ی یک کاری می پرسد؛ مانند: «چرا باید این کارها را بکنیم؟»

پایان جمله ی پرسشی، علامت پرسش (؟) قرار می گیرد.

3- جمله امری:

جمله ای که در آن مفهوم فرمان، دستور، خواهش، توصیه، نهی و بازداشتن وجود داشته باشد؛ مانند «یار شو، ای مونس غمخوارگان.»

«یار شو» جمله ی امری است و در پایان آن علامت نقطه (.) قرار می گیرد.

4- جمله ی عاطفی:

جمله ای که یکی از عواطف انسان، مانند: آرزو ، تعجب، امید، نفرین، دعا و ... را بیان می کند؛ مانند «عجب صبری خدا دارد!»

در پایان جمله ی عاطفی، علامت تعجب (!) قرار می گیرد.

قالب شعر

قصیده

شعر فضلِ خدا، در قالب قصیده سروده شده است.

قصیده:

به شعری گفته می شود که مصراع اول بیت اول با تمام مصراع های دوم هر بیت، قافیه ی مشترک دارد. کمترین بیت قصیده، پانزده بیت است و بیشترین آن، هفتاد یا هشتاد بیت می باشد. معروف ترین قصیده سرایان عبارت اند از:

رودکی - فرخی سیستانی - منوچهری دامغانی - خاقانی - سنایی - عطار - سعدی و … .

شکل قرار گرفتن قافیه در قصیده:

-----------------------*            -----------------------*

-----------------------              -----------------------*

-----------------------              -----------------------*

-----------------------              -----------------------*